طراحی و ساخت مناره مسجد – سفارش و ساخت مناره

سفارش طراحی و ساخت مناره مسجد

Design and construction of the minaret of the mosque

طراحی و ساخت مناره مسجد در مجموعه معماری اسلامی آرچی لرن

ساخت مناره مسجد بیانگر تنها یک هنر نیست، بلکه محل نمایش مجموعه ای از هنرهای تزئینی اسلامی همچون: کاشی کاری، خطاطی، رسمی بندی، مقرنس و … می باشد. به نقل از دکتر زرین کوب می توان گفت: مسجد موزه معماری اسلامی است و طراحی مناره آیینه تمام نمای این موزه.

ما در مجموعه معماری اسلامی آرچی لرن با دهها سال تجربه طراحی و ساخت مسجد، هدفمان ساخت مناره هایی زیبا، مقاوم و در عین حال مقرون به صرفه است. مناره به عنوان یکی از عناصر جدائی ناپذیر معماری اسلامی نیاز به دانش کافی و نیروی متخصص دارد. تمامی این موارد در کنار هم باعث می شود قیمت مناره معقول شود و در پایان اثری درخور زیبائی های معماری اسلامی خلق شود. در این نوشته قصد داریم تجربیات خودمان درزمینه  مناره مسجد را با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم.

معنی مناره (minaret) چیست؟

طراحی و ساخت مناره به معنای امروزی بنایی مرتفع با پلان معمولا مدور، هشت گوش و مربع است. که به عنوان یکی از نمادهای بناهای مذهبی شناخته می شود و از گذشته های دور در معماری، بخشی از خاطره جمعی ایرانیان را تشکیل می دهد. نظریه پردازان معماری در خصوص مناره مباحثی را مطرح می کنند که بعضا با هم مغایرت دارد.

استاد پیرنیا طراحی مناره را در راه های اصلی، در بیابان ها و در کنار جنگل ها به عنوان راهنما می شناسد، که در دوره های بعدی به مقبره ی بانی آن یا بزرگان منطقه تبدیل می شد و یا در پی واقعه ای مهم، عملکردی متفاوت می یافت. دکتر کیانی مناره را به معنی بنایی کشیده و بلند و جای نور می داند که معمولا در کنار بناهای مذهبی مانند ،مساجد، مدارس و مقبره ها ساخته می شود.

چگونگی ساخت مناره در قدیم

مناره یکی از عناصر کالبدی در معماری اسلامی است، که گذشته ای کهن نیز در معماری ایران قبل از اسلام داشته است. نظرات مختلفی در مورد شکل گیری مناره وجود دارد. به طور مثال بنای زیگورات که حدود 5000 سال قدمت دارد، یکی از ساختمان های مهم مذهبی تمدن بین النهرین، سرمنشاء و نمونه اولیه مناره های امروزی محسوب می شود. ساخت مناره در طول تاریخ و در پی تغییر درک انسان از مفهوم دین و همچنین در ترکیب با الگوهای معماری سرزمین های مختلف، اشکال مختلفی یافته و با اهداف متفاوتی ایجاد شده است.

در معماری مسجد نیز مناره اهمیتی جدی یافته است تا جایی که این عنصر در کنار گنبد و سردر به عنوان مهم ترین و معمول ترین نشانه های شهری جهت معرفی مسجد و مرکز شهر اسلامی مورد استفاده قرار گرفته اند. ابتدا مناره در خارج از محوطه مسجد بود و به مرور به درون آن راه یافت و از بنایی حاشیه ای در کنار مسجد به عنصری کلیدی بدل شد.

ساخت مناره که از زیگورات های سومری آغاز شده بود، در زیگورات های عیلامی و بابلی پیشرفت تر شد. و در دوره های بعد از اسلام، به لطف هنر و خلاقیت معماران ایرانی ارتباطی پویا با مفاهیم و اندیشه های جاری در جامعه و همچنین تکنولوژی نوین ساختمان برقرار نموده و نقشی اساسی را در عناصر معماری ایرانی اسلامی به عهده دارد.

ساخت مناره مسجد و ارتباط آن با اذان

از کسانی که در زمینه مناره تحقیقات گسترده ای داشته، پروفسور هیلن براند است. از نظر ایشان رابطه ای بین مناره و عملکرد آن برای گفتن اذان وجود ندارد.

هیلن براند سه شیوه تحلیل در مورد ریشه ساخت مناره دارد، که عبارتند از :

1- بررسی وضعیت مناره های اولیه ساخته شده اسلام، مربوط به سال 45 هجری.

2- ریشه یابی لغوی کلمه مناره.

3- ریخت شناسی مناره های قدیمی به این ترتیب پروفسور براند دلایل متفاوتی را درباره ریشه شکل گیری مناره ذکر می نماید که برخی از آنها عبارتند از فانوس دریایی اسكندريه که 2300 سال قبل ساخته شده، برج ناقوس کلیساها، ستون های راهنمای جاده ها. پس صرفا مناره جهت گفتن اذان نیست. طراحی مناره مسجد طی دوره های مختلف، مثل بسیاری دیگر از عناصر معماری با ظاهر و کالبدی متفاوت به کار گرفته شده است و به مرور به عنصر جدایی ناپذیر مسجد تبدیل شده است.

ساخت مناره و نقش معنوی آن

تحقیق در تاریخ معماری روشن می سازد که ساخت مناره، به خصوص در ساختمان های مذهبی نشان می دهد که  به عنوان عنصری نمادین و مرتفع، یکی از کهن ترین عناصر ساختمانی است. که همواره بخشی از بار معنوی و مفهوم الهی و الوهیت را بر دوش داشته است. این عنصر معماری مسجد، هم زمان با تغییر درک انسان از مفهوم معنویت و همچنین با بهره گیری از غنای فرهنگ بومی هر سرزمین به شکلی متحول شده است و به سوی کمال رشد نموده.

بارهای وارده به مناره مسجد

سازه مناره در مجموع تحت تاثیر بارهای مرده، یا همان زلزله و باد قرار دارد. با نگاه به کاربری که مناره در مسجد دارد، بار زنده قابل توجهی به آن وارد نمی شود. و می توان تاثیر آنها را در محاسبه سازه مناره نادیده گرفت. نسبت ارتفاع به قطر در مناره زیاد است خصوصا در مناره های بلند از همین جهت حتما باید تحیل دینامیکی زلزله و باد در طراحی و ساخت مناره به صورت دقیق محاسبه گردد.