گنبد علویان، بنایی تاریخی واقع در شهر همدان، یادگاری از دوران سلجوقی است که با معماری خاص و تزئینات زیبای خود همچنان پس از گذشت قرن‌ها چشم‌ها را خیره می‌کند. این بنا که در ابتدا به عنوان مسجد ساخته شده بود، بعدها به عنوان مقبره خاندان علویان مورد استفاده قرار گرفت و امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم شهر همدان محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی تاریخچه، معماری و تزئینات این بنای ارزشمند بپردازیم و شما را با گوشه‌هایی از هنر و فرهنگ ایران در دوران سلجوقی آشنا کنیم. با ما همراه باشید تا در این سفر تاریخی، از زیبایی‌های گنبد علویان لذت ببریم.
تاریخچه گنبد علویان
تاریخچه گنبد علویاناگر قصد سفر به همدان را دارید، بازدید از گنبد علویان را در صدر فهرست خود قرار دهید. این بنای تاریخی که در نزدیکی امامزاده عبدالله و میدان عین‌القضات واقع شده و به آسانی از خیابان‌های باباطاهر و اکباتان قابل دسترسی است، تجربه‌ای متفاوت از هنر و تاریخ را برای شما رقم خواهد زد. گنبد علویان که در اواخر دوره سلجوقیان و در قرن ششم هجری بنا شده، در ابتدا به عنوان مسجد مورد استفاده خاندان علویان قرار می‌گرفت.
این خاندان که از شخصیت‌های برجسته و بانفوذ همدان در آن دوران بودند، مراسم مذهبی خود را در این مکان برگزار می‌کردند. اما امروزه این گنبد به یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان همدان تبدیل شده است. این بنای ارزشمند در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و اکنون به عنوان یکی از بهترین گنبد های ایران شناخته می‌شود. در طول تاریخ، گنبد علویان دستخوش تغییراتی شده است.
در قرن‌های بعد حکومت‌های مختلف از این مکان استفاده می‌کردند و یک سرداب نیز به زیرزمین آن افزودند. در این سرداب، مقبره‌های خاندان علویان قرار دارد که بازدید از آن‌ها فرصتی برای ادای احترام به این شخصیت‌های تاریخی است. متاسفانه گذشت زمان و عوامل طبیعی باعث فرسودگی این بنای ارزشمند شده بود. اما در سال 1317 به دستور رضاشاه و با تلاش اداره کل باستان‌شناسی، عملیات بازسازی و مرمت گنبد علویان آغاز شد. در این عملیات سقف گنبد با چوب و به صورت مسطح پوشانده شد تا از آسیب‌های ناشی از شرایط جوی محافظت شود. امروزه برای بازدید از گنبد علویان باید از 9 پله بالا رفت تا به ورودی اصلی بنا رسید.
معماری گنبد علویان
معماری گنبد علویانگنبد علویان همدان، فراتر از یک بنای تاریخی گواهی است بر ذوق و هنر ایرانیان در اعصار گذشته است. این اثر باستانی با گچ‌بری‌های ظریف و آجرکاری‌های زیبا، هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد. آنچه این بنا را متمایز می‌سازد، نه فقط قدمت آن بلکه روحی است که در کالبد آن دمیده شده و هر بازدیدکننده‌ای را به سفری در زمان دعوت می‌کند.
نگاهی اجمالی به ساختار گنبد
ساختمان گنبد علویان که با آجرهای سفالی پوشیده شده، بر سکویی قرار گرفته است که برای رسیدن به ورودی چوبی آن، باید از پله‌ها بالا رفت. معماری هوشمندانه این بنا از همان نگاه اول، بیننده را مجذوب خود می‌کند و دقایقی تامل‌برانگیز را برای شناخت آن رقم می‌زند.
تناسبی هندسی در ابعاد بنا
این مکان بر پایه‌ای مکعبی شکل با ابعاد تقریبی 12.5 در 12.8 متر بنا شده و ارتفاعی حدود 11.5 متر دارد. در چهار گوشه این مکعب، چهار ستون استوانه‌ای با ارتفاع ۹.۵ متر و قطر تقریبی دو متر خودنمایی می‌کنند که بر شکوه و عظمت بنا می‌افزایند.
نمایی شمالی با طاق‌های جناقی
در جبهه شمالی گنبد، یک طاق‌نمای جناقی با ارتفاع حدود 10 متر و عرض ۵.۵ متر توجه را به خود جلب می‌کند. درون این طاق‌نما قابی مستطیل‌شکل با ارتفاع ۵.۶ و عرض ۳٫۹ متر قرار گرفته و در قسمت ورودی شمالی نیز، طاقی جناقی به عرض ۱.۶ و ارتفاع 3.4 متر به چشم می‌خورد که به زیبایی این نما افزوده است.
ورودی بنا
همان‌طور که اشاره شد برای ورود به گنبد علویان، باید از چند پله سنگی عبور کرد که در نهایت به دربی چوبی منتهی می‌شوند. نمای آجری ساختمان در این قسمت نیز، خودنمایی می‌کند و از بالای سکو می‌توان چشم‌اندازی از شهر را به نظاره نشست. در دو طرف ساختمان نیز، فضای سبز و درختانی برای استراحت گردشگران فراهم شده است.
تزیینات باشکوه
آنچه بیش از هر چیز در گنبد علویان جلب توجه می‌کند، کاشی گنبد نیست بلکه گچ‌بری‌های ماهرانه و استادانه است. به صورت گل و بوته‌های در هم پیچیده طراحی شده‌اند و نمایانگر اوج هنر و ذوق معماران و گچ‌بران آن دوران است.
محراب گنبد
در ضلع جنوبی گنبد علویان، محراب بنا قرار گرفته که این بخش نیز، همانند سایر قسمت‌های ساختمان، با گچ‌بری‌های هنرمندانه تزئین شده و زیبایی و شکوه خاصی به آن بخشیده است.
آدرس گنبد علویان
آدرس گنبد علویانبرای رسیدن به گنبد علویان، این اثر تاریخی تماشایی در همدان، باید به خیابان باباطاهر این شهر سفر کنید. این مکان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله، در خیابان علویان واقع شده و به سادگی قابل دسترسی است. چه با خودروی شخصی چه از تاکسی‌ها یا اسنپ ها استفاده کنید. چه ترجیح دهید با اتوبوس یا سایر وسایل حمل و نقل عمومی به مقصد برسید، پیدا کردن این بنای ارزشمند کار چندان دشواری نخواهد بود.
راه های رسیدن و هزینه بازدید از گنبد علویان
راه های رسیدن و هزینه بازدید از گنبد علویان برای بازدید از گنبد علویان در همدان، راه‌های دسترسی متعددی پیش روی شما است. اگر با خودروی شخصی سفر می‌کنید، می‌توانید از طریق خیابان باباطاهر به میدان امامزاده عبدالله برسید و سپس وارد خیابان علویان شوید. در این خیابان، گنبد علویان به آسانی قابل مشاهده خواهد بود. همچنین امکان استفاده از تاکسی‌های اینترنتی یا اسنپ نیز وجود دارد که شما را به سرعت و سهولت به مقصد می‌رسانند. اگر ترجیح می‌دهید از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید، خطوط اتوبوسرانی متعددی در خیابان باباطاهر تردد می‌کنند. می‌توانید با استفاده از آن‌ها به میدان امامزاده عبدالله برسید و سپس با کمی پیاده‌روی به گنبد علویان برسید.
هزینه بازدید از گنبد علویان برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است و مبلغی ناچیز به عنوان ورودی دریافت می‌شود. این مبلغ صرف نگهداری و مرمت این اثر ارزشمند خواهد شد. با پرداخت این هزینه اندک، می‌توانید از نزدیک شاهد شکوه و عظمت گنبد علویان باشید و تجربه‌ای متفاوت از سفر به همدان را برای خود رقم بزنید. پس فرصت را از دست ندهید و در سفر به همدان، بازدید از این بنای تاریخی را در برنامه خود قرار دهید.
چه زمانی به گنبد علویان سفر کنیم؟
چه زمانی به گنبد علویان سفر کنیم؟ انتخاب بهترین زمان برای بازدید از گنبد علویان، تا حد زیادی به سلیقه شخصی شما و آب و هوای مورد علاقه‌تان بستگی دارد. اما می‌توان گفت فصل بهار و اوایل پاییز، زمانی است که همدان در اوج زیبایی خود قرار دارد. در این فصول می‌توانید علاوه بر بازدید از گنبد علویان، از دیگر جاذبه‌های گردشگری همدان نیز لذت ببرید و سفر خوبی را تجربه کنید.
اگر از سرمای هوا لذت می‌برید و دوست دارید گنبد علویان را در زیر پوششی از برف تماشا کنید، زمستان نیز می‌تواند زمان مناسبی برای سفر شما باشد. اما به خاطر داشته باشید که در این فصل برخی از مسیرها به دلیل بارش برف و یخبندان مسدود می‌شوند. فصل تابستان نیز با وجود گرمای هوا، همچنان می‌تواند برای بازدید از گنبد علویان مناسب باشد، به شرطی که از ساعات اوج گرما (ظهر تا بعد از ظهر) اجتناب کنید.
جمع بندی
جمع بندیدر پایان این سفر به گنبد علویان، امیدواریم توانسته باشیم شما را با گوشه‌ای از هنر و تاریخ این مرز و بوم آشنا کنیم. این بنای باشکوه، یادگاری ارزشمند از دوران سلجوقیان، گواهی است بر ذوق و هنر معماران و هنرمندان ایرانی که با خلق آثاری این‌چنین، نام خود را در تاریخ جاودانه کرده‌اند. گنبد علویان، با معماری منحصربه‌فرد و تزئینات چشم‌نواز خود، می‌تواند تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای هر بازدیدکننده‌ای رقم بزند. اگر روزی به همدان سفر کردید، حتما از این مکان دیدن کنید و از نزدیک، شکوه و عظمت هنر ایرانی را به تماشا بنشینید. مطمئن باشید که این سفر، خاطره‌ای ماندگار را در ذهن شما ثبت خواهد کرد.
به عنوان یک معمار با تجربه، وظیفه خودم میدونم که تجربیاتم رو در اختیار عزیزانی که به این حوزه علاقه دارند قرار بدم و در این مسیر راهنماییشون کنم.
بدون دیدگاه