خانه داروغه مشهد

خانه داروغه مشهد یکی از قدیمی ترین و شاید بتوان گفت یکی از معروفترین بناهای قدیمی شهر مشهد است. خانه داروغه از بناهای تاریحی مشهد متعلق به دوره قاجار است که به دستور یوسف خان هراتی که در آن زمان داروغه مشهد بوده است با الهام از معماری روسی بنا گردیده است.

تاریخچه خانه داروغه

در تاریخچه خانه داروغه مشهد آمده است که در ابتدا داروغه مشهد به‌ قصد برگزاری مراسم و پذیرایی‌های رسمی خود از این خانه استفاده می‌کرد اما پس‌ از آن تا همین سه دهه پیش ورثه‌ی یوسف خان هراتی در آن منزل گزیده بودند. که درنهایت در سال 1366 این بنا را به نمایندگان یکی از هیئات مذهبی شهرستان میبد یزد، فروختند. از همان سال‌ها تا همین اواخر از این بنای تاریخی به‌ عنوان مکانی برای تجمع و محل اقامت هیئت‌ های مذهبی استفاده می‌شد. تا اینکه در سال 1381 پس از مرمت و احیا و بازسازی این بنا به ثبت میراث فرهنگی رسید.

معماری خانه داروغه

خانه داروغه مشهد شاید جز آخرین بناها از معماری سنتی ایرانی در مشهد است که در عین حال تاثیر معماری روسی و الگوبرداری از معماری شرقی به خوبی قابل مشاهده است مانند:

• استفاده از آجرهای قالبی در شکل ها و قالب های مختلف.
• تزیینات چوبی زیر سقف ها.
• طرح پله دو طرفه برای دسترسی به ایوان.
• تندیس های گچی و تراشیده شده.

از نکات قابل توجه در ساخت خانه داروغه نزدیکی دو خانه دیگر به این خانه قدیمی  است که ظاهرا هر سه خانه مجموعه ای را تشکیل داده اند که به یکدیگر راه  داشته اند. برای ورود به خانه داروغه میتوان از ضلع جنوبی ساختمان وارد مجموعه شد حیاط مرکزی خانه داروغه که شامل باغچه های کوچک و یک حوض زیبا در وسط ان است نشان از پیروی معمار از اصول معماری ایرانی دارد.

متراژ ساختمان بنا حدود 1100 مترمربع می باشد و معماری آن به سبک سه طرفه معروف است به این معنا که در سه ضلع شمالی و جنوبی و شرقی حیاط ساختمانی در دو طبقه طراحی شده است که 2 ضلع شاه نشین و نشیمن به واسطه ضلع غلام رو به یکدیگر متصل شده اند.

از دیگر خصلت های معماری ایرانی تفکیک بخش های زمستان نشین و تابستان نشنین در خانه های ایرانی است. خانه  داروغه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بسیار هنرمندانه به رعایت این اصل پرداخته است به طوری که در دو ضلع حیاط و در 2 ساختمان شمالی و جنوبی هم تابستان نشین و هم زمستان نشین طراحی شده است.

به این شکل که با تعبیه مطبخ در قسمت زیرین بخش زمستان نشین و یا استفاده از وسایل گرما زا مانند بخاری دیواری ، پنجره های دو جداره یا طراحی اولین شومینه در مشهد گرمای لازم در فصل سرما برای خانه تامین شده است. و اما برای ایجاد فضایی خنک و دل چسب مناسب با فصل گرما در بخش تابستان نشین از بادگیر ، حوض اب به سبک و سیاق معماری ایرانی استفاده شده است به طوریکه با نشستن در این فضا به خوبی خنکای هوا در این قسمت خانه را احساس می کنید.

ویژگی های معماری خانه داروغه

معماری خانه داروغه مشهد ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد. ازجمله خصوصیات و ویزگی های جالب این بنای تاریخی این است  که این خانه به ‌عنوان اولین‌ها در مشهد شناخته‌ شده است. ازجمله‌ی این بخش‌ها می‌توان به نخستین شومینه‌ی مشهد و نخستین حمام خصوصی مشهد اشاره کرد، درصورتی‌که در آن سال‌ها حمام اختصاصی اصلاً معنایی نداشت و همه‌ی مردم در حمام عمومی شهر کارهای نظافتی خود را انجام می‌داد.

ساخت نانوایی و سرداب اختصاصی در بخش خدماتی این خانه تاریخی از جمله ویژگی های خاص خانه داروغه مشهد  به شمار می رود. نکته قابل توجه در مورد این خانه تاریخی استفاده از نیروی آب ، باد ، آفتاب و … جهت تامین نیاز های گرایش و سرمایش یک خانه مسکونی متناسب با اقلیم مشهد است. ایوان های خانه داروغه از دیگر جذابیت های این بنای تاریخی به شمار می رود

در بخش غربی ایوان ستون داری به چشم می خورد که بر پیشانی آن تزییناتی با  کاشی های هشت ضلعی و بیضی شکل مزین به  عبارت” بسم الله الرحمن الرحیم” و ” محمد (ص) شمع جمع آفرینش”را نقش کرده اند. ایوان ضلع شمالی حیاط که بر چهار ستون که تا زمین امتداد یافته اند استوار است ستون هایی با تزیینات آجرکاری به صورت متقارن و رو در رو در جلوی ایوان قرار گرفته اند و با پله ای دو طرفه با نرده هایی ظریف  به حیاط راه پیدا می کنند.

سخن پایانی

خانه داروغه مشهد بزرگ‌ترین و زیباترین خانه‌ی مرمت‌ شده محدوده‌ی مرکزی شهر مشهد است، البته با ساخت‌ و سازهای بی‌رویه و احداث ساختمان‌های چندطبقه، این منطقه شدیداً دچار تحول و دگرگونی شد و برج‌های تجاری و اقامتی جای منازل مسکونی را گرفت، همین دلیلی شد تا از بین املاک با بافت تاریخی در مشهد تنها یک درصد از کل مساحت پروژه یعنی 41 ملک به‌عنوان آثار تاریخی-فرهنگی پابرجا بماند که نام خانه‌ی تاریخی داروغه نیز در این لیست دیده می‌شود.

منابع:

Darougheh Historical House