آرامگاه صائب تبریزی (مقبره صائب تبریزی)

آرامگاه صائب تبریزی در اصفهان و در محله لبنان قرار گرفته است. سبک معماری مقبره صائب تبریزی متعلق به دوران صفویان است. سعی سازندگان آرامگاه بر این بوده که بنای آرامگاه را متناسب با زمان حیات صائب بسازند.

آرامگاه صائب تبریزی در باغی واقع شده که پوشیده از درختان بلند و سرو است که نمادی از شعرهای دل انگیز اویند. رنگ قالب ساخت بنای آرامگاه صائب، رنگ فیروزه ای است که نمادی اصیل در ساخت بناهای آرامگاهی ایران محسوب میشود.

تاریخچه آرامگاه صائب تبریزی (مقبره صائب تبریزی)

میرزا محمد علی صائب تبریزی در سال  1592 میلادی ( 1016 هجری قمری )  در تبریز به دنیا آمد و در سال 1676 میلادی  در اصفهان وفات یافت. صائب تبریزی را پس از مرگ در باغ شخصی خودش دفن کردند.

در دوران زندیه و قاجار، این باغ رو به ویرانی نهاد و از محلة عباس آباد فقط نامی مانده بود و بس، اما سکوئی در ضلع شمالی باغ ویران باقی بود و مردم گرد آن جمع شده، دعا می‌خواندند که به قبر آقا معروف بود. پیش از آنکه بنای آرامگاه ساخته شود، بنابر دلایل نامعلوم، جزو موقوفات مسجد لنبان به حساب می‌آمد

والی وقف جهت منفعت برای مسجد، باغ را اجاره داده بود و مستأجر، قفل بزرگی بر در باغ زده و هیچ کس حق ورود به آن را نداشت. در سال 1317 مرحوم استاد جلال همائی این مکان را حفاری کرد و سنگ قبر صائب و دیگران را پیدا کرد در واقع تا پیش از سال ۱۳۱۷ هیچ کس از وجود مقبرۀ صائب تبریزی خبر نداشت.

غبار فراموشی حتی برای دو قرن می‌تواند چنان پرده بر خواطر برافکند که هیچ اثر و نشانی از آنچه روزی بوده است باقی نباشد. آرامگاه این شاعر نامی که تنها دو قرن پیش, از دیار خاکی پر کشیده و رفته است به باد فراموشی سپرده شده بود

در سال 1328 مرحوم احمد گلچین معانی در سفر به اصفهان از جریان آگاه شد و پس از بازگشت به تهران با ایجاد هیاهو در جوامع علمی، ادبی و سیاسی، جریانی را به راه انداخت که منجر شد وزیر فرهنگ وقت، جهت بازسازی آرامگاه دستوری صادر اقدام کند.

استاد حسین معارفی اصفهانی، نقشة بنای مقبره صائب تبریزی را طراحی کرد و به تهران فرستاد. آن نقشه با نظر مهندس محسن فروغی فرزند ذکاء‌الملک تکمیل شد و پس از چهار سال ساختمان آرامگاه در سال 1346 به پایان رسید.

برای ساخت مقبره صائب تبریزی ، حدود هفتصد هزار تومان هزینه شد که یک هشتم آن را اصفهانیان علاقه‌مند اهدا کردند و بقیه را انجمن ملی پرداخت. مقرر بود که افتتاح آرامگاه مقارن با تشکیل کنگرة باستان شناسی (اردیبهشت 1347) صورت پذیرد، ولی معلوم نشد چرا و به چه دلیل تا نیمة مهر 1347 به تعویق افتاد.

متاسفانه عدم رسیدگی درست به این آرامگاه صائب تبریزی منجر به از بین رفتن بخش هایی از آرامگاه شده است.

معماری آرامگاه صائب تبریزی

• مسلماً بنای آرامگاه صائب تبریزی با توجه به زمان و مکانی که شکل گرفته است متأثر است از معماری دوران صفویه دراصفهان است.
• مقبره صائب تبریزی ایوانی زیبا به طول ۱۴/۲۰ متر و عرض ۶ و ارتفاع ٨ مـ‌تر دارد و حدود ٢ متر از سطح باغ بلند‌تر ساخته شده است
• بر روی سر ستون های ایوان زیبا، قوس های جناغی قرار گرفته اند و زیر سقف که ده پله سنگی دارد با طرح شطرنجی آینه کاری شده است.
• جبهه شرقی و غربی ایوان مقبره صائب تبریزی دارای دو دهنه، یک ستون و دو قوس می باشد.
• در برابر ایوان آرامگاه صائب تبریزی ، حوض و آبنمای بزرگی قرار دارد.
• این حوض نظیر حوض عمارت چهل ستون است.
• همچنین درختان سرسبز فراوانی در محوطه مقبره صائب تبریزی کاشته شده که سرزندگی و نشاط را برقرار نموده اند.
• در بالای قبر صائب دو قبر دیگر به چشم می‌خورد. این قبور متعلق هستند به فرزندان او. با کتیبه‌های: وفات مرحمت و غفران پناه میرزا محمد محسناء بن میرزا محمد على صائب فى ۷ شهر محرم‌الحرام سنه ۱۱۴۹ و دیگری وفات مرحمت و غفران‌ پناه میرزا محمدعلى ولد میرزا رحیم صائب به تاریخ یوم یکشنبه ششم شهر جمادى‌الثانیه سنه ۱۱۴۱ می باشد.
• امروزه یک سنگ مزار از جنس مرمر یکپارچۀ یزدی بر مزار آرامگاه صائب تبریزی این شاعر نامی قرار گرفته است.
• این سنگ مرمر تازه، سنگ مزار پیشین را در دل خود نگه داشته است.
• سنگ مزار پیشین مقبره صائب تبریزی از وسط به دو نیم شده است. این سنگ مزار قدیمی کتیبه‌ای دارد. کتیبه عبارت است از یک مطلع و یک غزل از صائببه خط محمدصالح، خویش‌نویس مشهور دوره صفوى که بر سنگ مزار درج شده است.

سخن آخر

پس از کشف آرامگاه صائب تبریزی، بنای آرامگاه به سبک معماری دوران صفویه ساخته شد.  طراح این بنا با الهام از ساختمان های دوران صفویان دست به طراحی آرامگاه زد. مقبره صائب تبریزی دارای یک ایوان چهارده متری است. که با کاشی های فیروزه ای رنگ آزین شده است.

در روی مزار صائب یک کتیبه از غرلیات مهم این شاعر دیده می شود

محو کی از صفحه دل‌ها شود آثار من         من‌‌ همان ذوقم که می‌یابند در گفتار من

در گوشه و کنار آرامگاه صائب تبریزی می‌توان اشعار مختلفی از این شعار برجسته را مشاهده کرد.مقبره میرزا محمدعلی در واقع ایوانی زیبا به طول حدود 14 متر، عرض 6 متر و ارتفاع 8 متر می باشد که تعدادی سنگ قبر را در خود جای داده و برای رسیدن به آن باید 10 پله را پشت سر بگذارید. سازندگان این بنا تمام تلاش خود را نموده اند تا این مکان را با سبک معماری صفویه بسازند که هنگام بازدید از آن کاملا متوجه این امر می شوید.

منابع:

Ṣāʾib: Persian poet

جعفر کریمی پناه

به عنوان یک معمار با تجربه، وظیفه خودم میدونم که تجربیاتم رو در اختیار عزیزانی که به این حوزه علاقه دارند قرار بدم و در این مسیر راهنماییشون کنم.

• راهنمای طراحی لوکیشن عکاسی
• راهنمای طراحی مسجد مدرن
• راهنمای جامع طراحی نمای مسجد
• راهنمای کامل طراحی مسجد سنتی: اصول و نکات کلیدی