کاشی کاری در بصره، تاریخی طولانی و غنی دارد؛ به طوری که استفاده از کاشی در ساخت مساجد، ساختمان‌ها، زیارتگاه‌ها و سایر مکان‌ها از دیرباز رایج بوده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهند که استفاده از کاشی به چند هزار سال پیش برمی‌گردد. امروزه کاشی‌کاری سنتی علاوه‌بر نماهای مذهبی و مقدس برای زیباسازی و تلفیق هنر سنتی با مدرنیته در مکان‌های مختلف حتی دکوراسیون داخلی منازل نیز به کار می‌رود. مجموعه آرچی‌لرن به عنوان یکی از پیشگامانِ صنعت کاشی‌کاری سنتی در ایران با سابقه‌ای درخشانی که دارد، آماده ارائه خدمات کاشی‌کاری به شما عزیزان است. علاوه بر موارد ذکر شده در ادامه به توضیحات بیشتری درباره کاشی‌کاری سنتی و ویژگی‌های آن خواهیم پرداخت.
انواع کاشی کاری در بصره
انواع کاشی کاری در بصرههنر کاشی کاری ایرانی و شهر بصره در واقع از برخی جهات به هم گره خورده‌اند. همچنین کاشی‌کاری سنتی یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کاشی‌کاری است که در آن از ابزار خاصی برای نصب کاشی استفاده می‌شود. این نوع کاشی کاری در بصره به ویژه برای تزئین بناهایی مانند: مساجد، کاروانسراها، کاخ‌های سلطنتی و منازل اشرافی از گذشته تا به امروز محبوبیت داشته است.
کاشی‌کاری سنتی بیشتر به عنوان هنر دست معماران و هنرمندان شناخته می‌شود و تفاوت‌های قابل توجهی با روش‌های مدرن دارد. در این شیوه با استفاده از تکنیک‌های نقاشی و چیدمان صحیح کاشی‌ها در مکان‌های مناسب قرار می‌گیرند. از جمله معروف‌ترین انواع کاشی کاری در بصره می‌توان به کاشی‌کاری مُعَرَق، هفت رنگ، مَعقِلی، مُقَرنَس، مشبک، مینایی و زرین فام اشاره کرد که در ادامه بیشتر با این روش‌ها آشنا می‌شوید:
کاشی‌کاری معرق
کاشی‌کاری معرقیکی از زیباترین و دل‌نشین‌ترین انواع کاشی کاری در بصره، کاشی‌کاری معرق است. تاریخ دقیق پیدایش این سبک کاشی‌کاری مشخص نیست اما منابع غیررسمی تاریخی نشان می‌دهند که این هنر در دوره ایلخانیان رونق فراوانی داشته است. فرآیند کاشی‌کاری معرق به این صورت است که ابتدا استادان مجرب، طرح مورد نظر را بر روی کاغذ طراحی می‌کنند و بر اساس آن کاشی‌ها را تراشیده و رنگ‌آمیزی می‌کنند. پس از خشک شدن رنگ، کاشی‌ها را کنار هم قرار می‌دهند تا طرح بی‌نظیری ایجاد شود.
همچنین برای نصب دقیق آن‌ها قسمت‌های مختلف طرح و همچنین خود کاشی‌ها را نشانه‌گذاری می‌کنند تا در هنگام نصب اشتباهی رخ ندهد. پس از نشانه‌گذاری، طرح با دقت برش داده می‌شود و با استفاده از چسب روی کاشی‌ها قرار می‌گیرد. در مرحله نهایی با استفاده از تیشه، قطعات مختلف کاشی برش داده شده و از هم جدا می‌شوند؛ به این فرآیند اصطلاحاً «لب‌زنی» می‌گویند.
کاشی‌کاری معقلی
کاشی‌کاری معقلی در کاشی‌کاری معقلی از کاشی‌های بسیار کوچک استفاده شده که معمولاً به صورت افقی، عمودی یا مورب نصب می‌شوند. این نوع کاشی‌کاری در مکان‌های مذهبی شهر بصره مانند: مسجد عباس بن علی، مسجد المرجانیه، مسجد امام حسین بکار رفته است. این نوع کاشی کاری در بصره نیز مانند سایر سبک‌ها به یک طرح اولیه نیاز دارد. برای طراحی این نوع کاشی‌کاری از نوشته‌ها و خطوط کوفی زاویه‌دار و الگوهای شطرنجی استفاده می‌شود. به عنوان مثال در مسجد ابوموسی اشعری از خطوط کوفی زاویه‌دار یا بنایی استفاده شده است.
کاشی‌کاری گره
کاشی‌کاری گرهکاشیکاری گره چینی یکی از انواع کاشی کاری در بصره به شمار می‌رود. به طوری که در این روش با چینش منظم کاشی‌ها، خطوط به یکدیگر متصل شده و شبکه‌ای پیوسته شکل می‌گیردو در نهایت لبه‌ها به طور هماهنگ و زیبایی با یکدیگر ترکیب می‌شوند. این هنر بر روی کاشی‌هایی با ابعاد 20 در 20 سانتی‌متر به صورت برجسته انجام شده و در نصب آن یکنواختی و هماهنگی چشم‌نوازی مشاهده می‌شود. کاشی‌کاری گره چینی به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فردی که دارد در بناهای مختلفی مانند: مساجد، اماکن مذهبی، حمام‌های سنتی، فضاهای داخلی و خارجی و مکان‌های تاریخی و فرهنگی کاربرد دارد.
کاشی‌کاری هفت رنگ
کاشی‌کاری هفت رنگکاشیهای هفت رنگ بخش مهمی از هویت و فرهنگ اسلامی را به جهانیان معرفی می‌کنند و دارای اندازه‌ها و ابعاد متنوعی هستند. این کاشی‌ها هنوز هم به عنوان نمادی از معماری سنتی در اشکال مربع، مستطیل و شش‌ضلعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. روند تولید این کاشی‌ها با کپی‌برداری طرح‌ها با استفاده از زغال بر روی کاشی آغاز می‌شود و سپس نوبت به رنگ‌آمیزی آن می‌رسد. در مرحله بعد کاشی‌ها در کوره قرار می‌گیرند تا رنگ‌ها به طور کامل تثبیت شوند.
نام‌گذاری این کاشی سنتی به دلیل وجود رنگ‌های متنوعی مانند: سفید، لاجوردی، سیاه، قرمز، زرد، حنایی و فیروزه‌ای در اکثر آن‌ها است. آثار به‌جا مانده از این کاشی‌ها به بناهای دوره‌های هخامنشی و سلجوقی تعلق دارد و زمان ساخت آن‌ها نسبت به کاشی‌های معرق سریع‌تر است. محبوبیت این نوع کاشی کاری در بصره پس از گسترش اسلام و به ویژه برای تزئین مساجد افزایش چشم‌گیری یافت. این هنر نه تنها زیبایی خاصی به فضاهای عمومی و مذهبی می‌بخشد، بلکه نشان‌دهنده تاریخ و فرهنگ غنی ایران نیز است.
کاشی‌کاری مقرنس
کاشی‌کاری مقرنسکاشیکاری مقرنس یکی از انواع کاشی کاری در بصره است که به شکل پله‌ای یا طبقات متعدد طراحی می‌شود. هر چه تعداد طبقات یا پاهای مقرنس بیشتر باشد، اجزای آن ریزتر و دقیق‌تر خواهند شد. این هنر به ویژه در ورودی بازارهای قدیم و مساجد به وضوح قابل مشاهده است. کاشی‌کاری مقرنس به مصالحی مانند آجر، گچ، کاشی و آینه وابسته است و جزئی اساسی از معماری اسلامی به شمار می‌رود. این نوع کاشی کاری در بصره به چهار مدل مختلف انجام می‌شود:
مقرنس‌های جلو آمده:
در این نوع مقرنس کاری بیشتر از آجر و گل به عنوان مصالح استفاده می‌شود.
مقرنس‌های معلق:
در این مدل مقرنس کاری از چسباندن گچ، کاشی و سفال در کنار هم بر روی سطوح بنا استفاده می‌شود. این نوع مقرنس به طور کلی شبیه قندیل‌های آهکی موجود در دیواره غارها طراحی شده و طراحی سه‌بعدی ایجاد می‌کند.
مقرنس لانه زنبوری:
این نوع به شکل لانه زنبور طراحی شده و دارای پنج وجه است.
مقرنس‌های روی هم:
در این نوع کاشی کاری در بصره دو تا پنج مقرنس به طور هم‌زمان روی یکدیگر قرار می‌گیرند. در واقع کاشی‌کاری مقرنس با زیبایی و ظرافت خود به معماری اسلامی جلوه‌ای خاص و منحصر به فرد می‌بخشد.
کاشی‌کاری مشبک
کاشی‌کاری مشبک از دیرباز به دلیل شدت آفتاب در تابستان و ویژگی‌های خاص اقلیمی شهر بصره در سازه‌های آن به کار رفته است. این نوع کاشی کاری در بصره به تعدیل نور خورشید کمک کرده و باعث تهویه طبیعی فضا می‌شود. طرح‌های متنوعی که در کاشی‌کاری مشبک به کار می‌روند، شامل: اشکال هندسی چهار ضلعی، پنج‌ضلعی، شش‌ضلعی و سه‌ضلعی هستند. از این طرح‌ها برای تزئین نمای داخلی و خارجی بناهای مختلف استفاده می‌شود.
کاشی نره‌ای
کاشی نره‌ای کاشی نره‌ای که به کاشی گنبد نیز شناخته می‌شود، یکی از عناصر کلیدی در هنر و معماری اسلامی به شمار می‌رود. این نوع کاشی کاری در بصره به ویژه در طراحی و ساخت گنبدهای مساجد و بناهای مذهبی کاربرد گسترده‌ای دارد. همچنین با زیبایی و تنوع طرح‌هایش، جلوه‌ای خاص و بی‌نظیر به فضاهای داخلی و خارجی این بناها می‌بخشد.
کاشی نره‌ای به طور سنتی از خاک رس و مواد معدنی تهیه می‌شود و پس از شکل‌گیری برای پخت در کوره‌های خاصی قرار می‌گیرد. این کاشی‌ها معمولاً به رنگ‌های آبی، سبز و سفید تولید می‌شوند و طراحی‌های متنوعی از گل و گیاه، هندسه و نوشته‌های قرآنی بر روی آن‌ها نقش می‌بندد. یکی از ویژگی‌های بارز کاشی نره‌ای، مقاومت آن در برابر عوامل جوی و گذر زمان است که باعث می‌شود این کاشی‌ها در طول سال‌ها بدون تغییر باقی بمانند.
بزرگترین گروه معماری سنتی در بصره
گروه معماری سنتی آرچی لرن بزرگترین گروه اجرای فضاهای سنتی در بصره است. اگر قصد اجرای هر گونه بنای سنتی یا مدرن را دارید می توانید با مشاوران گروه آرچی لرن با شماره تلفن 09153069688 تماس حاصل نمایید.
سخن پایانی
کاشی کاری در بصره از گذشته‌های دور یکی از عناصر حیاتی معماری سنتی شناخته می‌شود. از این‌رو به عنوان یک روش تزیینی با ارزش در بناهای مهم و باشکوه این شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد. گنبدهای زیبا، سطوح منقوش، سردرها، محراب‌ها و زیبایی‌های چشم‌نواز نمای داخلی و خارجی بسیاری از آثار تاریخی ارزشمند، همواره نقش مهمی در جذب گردشگران ایفا کرده‌اند. بدون شک این موفقیت به هنرمندی و استعداد کاشی‌کاران با استعداد این منطقه وابسته است.
به عنوان یک معمار با تجربه، وظیفه خودم میدونم که تجربیاتم رو در اختیار عزیزانی که به این حوزه علاقه دارند قرار بدم و در این مسیر راهنماییشون کنم.
بدون دیدگاه