میدان مشق تهران یا باغ ملی (با پهنای 400 متری، سبک معماری ایران باستان و سازه امروزی دارد)

میدان مشق (باغ ملی)

میدان مشق تهران (باغ ملی) با وسعت زیاد از موقعیت مناسبی برای مرکزیت دولتی برخوردار بوده است و از مهمترین میادین تاریخی ایران میباشد.

علت انتخاب این میدان به منظور مشـق سـربازان، نزدیکی به میدان توپخانه و عمارت ارگ بود. سـالهای بعد ساختمانی به شیوه معماری روسی در این میدان احداث شد.

موقعیت میـدان مـشـق (باغ ملی) در نقشه ۱۳۰۹ ه.ق  از شمال به اصطبل کالسکه خانه مبارکه، انبار توپخانه مبارکه، سـربازخانه و قزاقخانه؛ از جنوب به خیابان امیریه (پایین چهارراه سپه فعلی)؛ از شرق به خانه مبارکه چاشنی ساز، خانه مسیو شـارل، خانه امینه اقدس و عمارت شجاع السلطنه؛ از غرب به خیابان قزاقخانه (قوام السلطنه) محدود بوده اسـت.

بعـد از روی کار آمدن پهلوی اول، و از طرفی با تغییر مقر حکومت از کاخ گلستان به کاخ م مرمرة عملا ارگ سلطنتی قاجار از رونق و اهمیت سابق افتاد. متعاقب این تغییر و تحولات، تغییراتی نیز در محوطه میدان مشـق ایجاد شد. به طوری که پادشاه، پادگان ها را به خارج شهر تهران منتقل کرد و متعاقب آن میدان مشق از رونق افتاد و به صورت زمین بایر در آمد. از این زمان به بعد بود که دولت تصمیم به ساخت ساختمان های اداری و نظامی در این سایت گرفت.

تاریخچه میـدان مـشـق (باغ ملی)

میـدان مـشـق تهران تهران یـادگار دوره قاجار اسـت. این میدان در ابتدا با هدف آموزش، تمرین و رژه نظامیان، در سال ۱۲۱۲ ه.ش در دوره فتحعلی شاه قاجار بنیاد گذاشته شد. وجه تسمیه آن، به دلیل سابقه مشق و آموزش نظامیان بوده  است.

این میدان از گذشته تابحال تغییرات زیادی را در خود دیده است. امروزه میدان مشق بیشتر با ابنیه و بناهای تاریخی و فرهنگی شناخته می شود تا با کارکرد سابق و نظامی آن.

در واقع امروزه هیچ تصویری از دوره قاجاری و ناصری آن در دست نبوده و اغلب ابنیه و نماهای دوره پهلوی آن معرف هویت تاریخی و میراث فرهنگی شهر محسوب می شود. این ابنیه ها شامل: ساختمان وزارت امور خارجه، ساختمان اداره پست، ساختمان موزه ایران باستان، ساختمان کتابخانه ملی و غیره می باشد.

ویژگی های بناها و کاربری های میـدان مـشـق (باغ ملی)

• میـدان مـشـق تهران که محل سربازخانه مرکزی در آن واقع بوده و نظامیان در آن مشق نظام یا تمرینات نظامی انجام می دادند، از شمال به خیابان سوم اسفند ، از جنوب به خیابان باغ شاه ، سپه و مریض خانه منتهی می شود.
• مساحت میدان مشق ۱۶۱۸۸۰ مترمربع ارزیابی شـده است
• باغ شاه در سال ۱۳۰۷ خورشیدی ساخته شد و در سال ۱۳۱۲ با احداث ساختمانهای وزارت امور خارجه و موزه ایران باستان ، فقـط نام آن بر ناحیه باقی مانده که تا به امروز به نام آن باغ نامیده می شود.
• ساختمانها و بناهـای میـدان مـشـق به مانند بیشتر ساختمان های هم دوره خود از سبک ویژه ای پیروی می کردند
• این سبک در معماری ایران که آمیزه ای از معماری دوران های گوناگون تاریخی ایران و سبکهای اروپایی است، در هر بنایی به شیوه ای بکار گرفته شده است.
• قدیمی ترین ساختمان در میـدان مـشـق تهران عمارت قزاقخانه است که در سال ۱۲۸۰ هجری قمری و در زمان ناصرالدین شاه پی ریزی شده و جدیدترین آن کتابخانه و موزه ملی ملک با بنایی آن برگرفته از معماری سنتی ایران است و در سال ۱۳۷۵ خورشیدی ساخته شده است.
• در هر ساختمان میدان مشق شیوه ای ویژه اجرا شده است.
• در ساختمان موزه ایران باستان ( ۱۳۱6-۱۳۱۲ ) با الگو از تـاق کسری و ایـوان مداین از سبک معماری ساسانی بهره گرفته شده است.
• در بنای کاخ شهربانی ( ۱۳۱۱-۱۳۱۴ ) و وزارت امور خارجه ( ۱۳۱۶-۱۳۱۲ ) ، و ساختمان ثبت اسناد و املاک ( ۱۳۱۴-۱۳۱۳ ) ، آمیزه ای از سبک معماری هخامنشی، ساسانی، اسلامی و اروپایی به روشـنی قابـل تشخیص است.

• بهره گیری از سبک های معماری ایران باستان با سازه و کارکرد امروزی از ویژگی های آشکار آن دوره بـه شـمار می رود.
• به طور کلی فضای اصلی مجموعه میدان مشق برای حرکت پیاده در نظر گرفته شـده است و از ورود سواره به آن ممانعت می شود.
• خیابان های اطراف مجموعه که محاط بر آن هستند شامل سواره راه های خیابانهای سرهنگ سخائی و سی تیر و فردوسی و امام خمینی است.
• همچنین خیابانهای فرعی در داخل میـدان مـشـق تهران حضور سواره را ممکن می سازد.
• بـه علـت وجود دستگاههای دولتی از جمله وزارت امور خارجه علی رغم پیاده راه بودن معابر داخل مجموعه، گهگاه حضور خودرو نیـز مشاهده می شود.
• از نظر نظام فعالیت و کاربری اراضی محدوده، به جز کارکردهای موجود در مجموعه که در غالب خدمات عمومی تعریف شده است، ضلع شرقی میـدان مـشـق تهران ، بافت و عملکردی متفاوت از عملکرد غالب مجموعه دارد به این ترتیب که از نظر ریخت شناسی ریزدانه تر از آن و از لحاظ عملکردی از مجموعه میدان جدا افتاده است.

سخن آخر

محدوده مورد مطالعه مجموعه تاریخی میدان مشق در منطقه ۱۲ شهر تهران، یکی از مناطق قدیمی و در مرکزیت شهر واقـع شـده است. میدان مشق از میادین تاریخی تهران با تاریخچه ای مملو از مسائل سیاسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی و هنری است

میـدان مـشـق تهران (باغ ملی) ، که امروزه در ضلع غربی میدان امام خمینی (توپخانه سابق) واقع شده شامل مجموعه ای از موزه های پست و تلگراف و تلفن، موزه عترت، موزه سکه، موزه ایران باستان، است. کتابخانه ملک الملک، دانشکده هنر، ساختمان وزارت امور خارجه و غیره هست.

منابع:

National Garden, Tehran