باغ و عمارت عین الدوله

باغ و عمارت عین الدوله در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول در تهران، پاسداران فعلی واقع شده است.

عمارت عین الدوله با مساحت ۱۱۹۰۰ متر مربع و زیر بنای ۸۰۰ متر مربع در منطقه مبارک آباد (یکی از روستاهای اطراف تهران قدیم) با معماری سبک قاجار ساخته شده است. که در آن زمان منطقه ای ییلاقی خارج حصار ناصری تهران بود.

تاریخچه عمارت عین الدوله

باغ عین الدوله، محل اقامت ییلاقی وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوران قاجار، « عین الدوله » بوده است و تقریباً همزمان با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی به محل سکونت دائم خانواده هروی « بصیرالدوله » مبدل گشته است.

باغ و عمارت عین الدوله ، در زمان احداث  بین سالهای ۱۳۳۰-۱۳۱۰ هـ . ق  شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغات بسیاری در اطراف بوده است و در سال ۱۳۷۶ هـ . ش در حالی که از سالها پیش ویران و متروک شده بود، شناسایی گردید و در تاریخ ۱۳۷۷/۴/۴ باشماره ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروز یکی از نمونه های زیبای طراحی باغ ایرانی است.

معماری باغ و عمارت عین الدوله

• باغ و عمارت عین الدوله با مساحت ۱۱۹۰۰مترمربع و زیر بنای ۸۰۰متر مربع ساخته شده است.
• باغ به شكل مستطيلی شمالی جنوبی تعیین شده است.
• عمارت دارای چهار در است؛ دو ورودی اصلی درسمت شمال و جنوب و دو ورودی فرعی در دو جهت شرق و غرب.
  درشمالی در اصلی و تشريفاتی مجموعه به شمار می رود.
  مساحت ساختمان 800متر است که در دو طبقه بنا گردیده است.
• ساختمان اوليه بنایی اعيانی ولی ساده‌ ييلاقی در دو طبقه بود.از زمان احداث بنا خبر دقیقی در دست نیست اما با قراین و امارات باید عمارت بين سال‌هاي 1330-1310 قمری ساخته شده باشد.
• در طبقه همكف شاه‌نشين با سقف آيينه‌كاری شده و تزئينات قرار داشت،که دوطرف آن راهرو ایجاد شده بود.
• دسترسی به طبقه دوم از طریق راه ‌پله ای بود که سمت شمال شرقی ساخته اند .
• بصيرالدوله در دوران اسکان در عمارت چند مرتبه دست به تعمیرات و ساختمان زد.بار نخست در سمت شمال شاه نشين با ایجاد سالنی فضای ورودی ساختمان تقویت بخشید.که این خود سبب پیدایی بالكنی در طبقه دوم گردید.
• 
• بار دیگر راه پله ساختمان را از شمال شرقی به ميان ضلع غربی انتقال داد و با توسعه سالن ضلع شمالی، در طبقه همكف، چند اتاق به صورت دو گوشواره‌ قرينه در دو سمت بنا ساخت.
• افزون بر آن مالک در قسمت ميانی طبقه همكف مبادرت به ایجاد سرويس بهداشتی و حمام درون عمارت نمود.
• در این بنا در جهت شمال به جنوب ورودی، یک کرسی به ارتفاع 1/5 متر قرار دارد و توسط ده پله به ایوانی وارد می شود که دور تا دور ساختمان را می چرخد.
• بنای عمارت عین الدوله با نقاشی دیواری،گچ بری،آیینه کاری و قاب بندی تزئیین شده است.
• وضعيت بنایی که در سال 1376 در اختیار شهرداری قرار گرفت طبق گزارش ثبت شده، عمارت درون ملك كاملاً ويران و مخروب و تمام درختان سمت جنوب آن سوخته و زمينی كه از قسمت جنوبی بنا منفك و 10 متر گود برداری شده بود، بخشي از عرصه همين منزل بود كه استخر سابق باغ در آنجا قرار داشت .
• در گذشته در وسط باغ استخر بزرگی بوده که در میان آن محل هایی به صورت جزایر کوچک ساخته بوده اند
• این جزایر به وسیله ی پل های فلزی کوچکی به خشکی و به یکدیگر متصل می شدند.
• در این بنا در جهت شمال به جنوب وروی یک کرسی به ارتفاع حدود ۱.۵ متر قرار دارد و توسط ۱۰ پله به ایوانی وارد می شود که دورتا دور ساختمان را می چرخد.
• بنای باغ و عمارت عین الدوله یا نقاشی دیواری،گچبری ،آیینه کاری و قاب بندی تزیین شده است.

سخن آخر درباره باغ عین الدوله

عمارت عین الدوله تهران مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول بوده و معماریش به سبک معماری ایرانی دوران قاجار صورت گرفته است.

امروزه، از باغی که این عمارت در آن قرار داشته، تقریبا چیزی باقی نمانده است. جالب هست بدانید که مهمترین واقعه ای که در عمارت رخ داد، برگزاری کنفرانس تهران در زمان جنگ جهانی دوم بود.

باغ و عمارت عین الدوله، در زمان احداث (بین سال‌های ۱۳۳۰-۱۳۱۰ هـ . ق) شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغات بسیاری در اطراف بوده است.

ساختمان اولیه عمارت که متعلق به عین‌الدوله وزیر قاجار بوده، یک عمارت اعیانی ولی ساده‌ ییلاقی در دو طبقه بوده که در طبقه همکف شامل: یک شاه‌نشین با سقف آیینه‌کاری شده و تزئینات و دو راهرو در دو طرف آن قرارداشته است وتوسط یک راه ‌پله به سمت شمال شرقی به طبقه دوم راه می ‌یافته است.

وضعيت بنایی که در سال 1376 در اختیار شهرداری قرار گرفت طبق گزارش ثبت شده ؛ عمارت درون ملك كاملاً ويران و مخروب و تمام درختان سمت جنوب آن سوخته و زمينی كه از قسمت جنوبی بنا منفك و 10 متر گود برداری شده بود، بخشي از عرصه همين منزل بود كه استخر سابق باغ در آنجا قرار داشت .

بعد ها ساختمان رها شد و به همین سبب خرابی قابل توجهی به عمارت و درختان باغ وارد گردید. متاسفانه تعدادی از درخت های جنوب باغ به علت تغییر مسیر آب قنات از بین رفته است.
تعميرات بنا از مهرماه سال 1381 آغاز گرديد و طی چند مرحله تغييرات به شكل فعلی در آمده است تا در بهار سال 1386 و به مناسبت صدمين سالگرد بلديه تهران افتتاح شد.

در سال 1387، سازمان زيباسازی شهر تهران، ضمن تجهيز فضاهای داخلی و خارجی عمارت جهت تعريف كاربری نگارخانه، فعاليت خود را در زمينه حمايت و گسترش هنرهای شهری پيگيری نمود. در حال حاضر نگارخانه‌ برگ كه يكی از معتبرترين و پرسابقه‌ترين نگارخانه‌های ايران است باگشايش دوباره خود درتاريخ 18 مهرماه 1387 در مكان جديد آن مجموعۀ عمارت عين‌الدوله، دور تازه‌ای از فعاليتشن را آغاز كرد.

منابع:

جعفر کریمی پناه

به عنوان یک معمار با تجربه، وظیفه خودم میدونم که تجربیاتم رو در اختیار عزیزانی که به این حوزه علاقه دارند قرار بدم و در این مسیر راهنماییشون کنم.

• راهنمای طراحی لوکیشن عکاسی
• راهنمای طراحی مسجد مدرن
• راهنمای جامع طراحی نمای مسجد
• راهنمای کامل طراحی مسجد سنتی: اصول و نکات کلیدی